Alzheimer nedir? Şu anda kesin bir tedavisi olmayan hastalık dünya üzerinde milyonlarca kişiyi etkiliyor.
Alzheimer en yaygın demans türü ve demans vakalarının yaklaşık %60-80’ini oluşturur.
Bu durum genellikle 65 yaş ve üzeri kişileri etkiler ve vakaların yalnızca %10’u bundan daha genç kişilerde görülür.
Bu makale, semptomları, nedenleri ve olası tedavi seçenekleri de dahil olmak üzere Alzheimer nedir sorusuna genel bir bakış sunuyor.
Alzheimer nedir?
Alzheimer hastalığı beyni etkileyen bir durumdur. Belirtiler ilk başta hafiftir ve zamanla daha şiddetli hale gelir.
Adını, durumu ilk kez 1906’da tanımlayan Dr. Alois Alzheimer’dan almıştır.
Alzheimer hastalığının yaygın semptomları arasında hafıza kaybı, dil sorunları ve dürtüsel veya öngörülemeyen davranışlar yer alır.
Durumun ana özelliklerinden biri beyinde plakların ve düğümlerin varlığıdır. Diğer bir özellik ise beyindeki sinir hücreleri veya nöronlar arasındaki bağlantının kaybı.
Bu özellikler, bilginin beynin farklı bölgeleri arasında veya beyin ile kaslar veya organlar arasında kolaylıkla geçemeyeceği anlamına gelir.
Semptomlar kötüleştikçe insanların yakın zamandaki olayları hatırlaması, akıl yürütmesi ve yakınlarını dahi tanıması zorlaşır.
Sonunda Alzheimer hastalığı olan bir kişinin tam zamanlı yardıma ihtiyacı olabilir.
Nattokinaz Alzheimer için de umut olabilir
Alzheimer hastalığı, ABD’de altıncı önde gelen ölüm nedenidir. Bununla birlikte, yakın zamanda yapılan diğer tahminler, bunun kalp hastalığı ve kanserin hemen ardından üçüncü önde gelen ölüm nedeni olabileceğini öne sürüyor.
Alzheimer belirtileri
Alzheimer hastalığı ilerleyici bir hastalıktır, yani semptomlar zamanla kötüleşir. Hafıza kaybı önemli bir özelliktir ve bu, gelişen ilk semptomlardan biri olma eğilimindedir.
Semptomlar aylar veya yıllar boyunca yavaş yavaş ortaya çıkar. Saatler veya günler içinde gelişirse kişinin tıbbi müdahaleye ihtiyacı olabilir, çünkü bu bir felce işaret edebilir.
Alzheimer hastalığının belirtileri şunlardır:
Hafıza kaybı: Kişi yeni bilgileri almada ve bilgileri hatırlamada zorluk yaşayabilir. Tekrarlanan sorular veya konuşmalar, nesneleri kaybetmek, etkinlikleri veya randevuları unutmak, dışarıda gezerken kaybolmak yaygın belirtilerdir.
Bilişsel eksiklikler: Bir kişi akıl yürütmede, karmaşık görevlerde ve yargılamada zorluk yaşayabilir. Güvenlik ve risklere ilişkin anlayışın azalması, para veya fatura ödemede zorluk, karar vermede zorluk, giyinme gibi birkaç aşaması olan görevleri tamamlamada zorluk.
Tanıma sorunları: Kişi yüzleri veya nesneleri daha az tanıyabilir veya temel araçları daha az kullanabilir hale gelebilir. Bu sorunlar görmeyle ilgili sorunlardan kaynaklanmaz.
Uzamsal farkındalık sorunları: Kişi dengede zorluk yaşayabilir, takılıp düşebilir veya daha sık bir şeyler dökebilir veya giyinirken giysilerini vücuduna göre yönlendirmede zorluk yaşayabilir.
Konuşma, okuma veya yazma sorunları: Kişi ortak kelimeleri düşünmede zorluk yaşayabilir veya daha fazla konuşma, yazım veya yazma hatası yapabilir.
Kişilik veya davranış değişiklikleri: Bir kişi kişilik ve davranış değişiklikleri yaşayabilir: Eskisinden daha sık üzülmek, öfkelenmek veya endişelenmek, Genellikle hoşlandıkları aktivitelere karşı ilgi veya motivasyon kaybı, empati kaybı, kompulsif, takıntılı veya sosyal olarak uygunsuz davranış.
2016 yılında araştırmacılar, kişinin mizah anlayışındaki değişikliğin Alzheimer’ın erken bir belirtisi olabileceğini öne süren bulguları yayınladı.
Alzheimer Evreleri
Alzheimer hastalığı hafiften şiddetliye kadar değişebilir. Ölçek, hafif bir bozulma durumundan, orta derecede bozulmaya ve sonunda ciddi bilişsel gerilemeye kadar uzanır.
Aşağıdaki bölümlerde Alzheimer’ın aşamaları ve bunları karakterize eden bazı belirtiler hakkında bilgi verilmiştir.
Hafif Alzheimer
Hafif Alzheimer hastalığı olan kişilerde aşağıdakileri içerebilecek hafıza sorunları ve bilişsel zorluklar gelişir:
- Günlük görevleri yerine getirmenin normalden daha uzun sürmesi
- Parayı idare etmede veya faturaları ödemede zorluk
- Dolaşıp kaybolmak
- Daha kolay üzülmek veya sinirlenmek, bir şeyleri saklamak veya tempo tutmak gibi kişilik ve davranış değişiklikleri yaşamak
Orta Alzheimer
Orta dereceli Alzheimer hastalığında beynin dil, duyular, akıl yürütme ve bilinçten sorumlu kısımları hasar görür. Bu, aşağıdaki belirtilere yol açabilir:
- Daha fazla hafıza kaybı ve kafa karışıklığı
- Arkadaşları veya aileyi tanımakta zorluk
- Yeni şeyler öğrenememe
- Giyinme gibi çeşitli aşamalardan oluşan görevleri yerine getirmede zorluk
- Yeni durumlarla başa çıkmada zorluk
- Dürtüsel davranış
- Halüsinasyonlar, sanrılar veya paranoya
Şiddetli Alzheimer
Şiddetli Alzheimer hastalığında beyin boyunca plaklar ve düğümler bulunur ve beyin dokusunun önemli ölçüde küçülmesine neden olur.
- İletişim kuramama
- Bakım için başkalarına bağımlılık
- Her zaman veya çoğu zaman yataktan çıkamamak
Erken başlangıçlı Alzheimer hastalığı
Alzheimer hastalığı için yaş temel risk faktörü olmasına rağmen, bu sadece yaşlı yetişkinleri etkileyen bir durum değildir.
Alzheimer Derneği’ne göre, erken başlangıçlı Alzheimer hastalığı, 65 yaşın altındaki yaklaşık 200.000 ABD’li yetişkini etkiliyor. Bu duruma sahip birçok kişi 40’lı veya 50’li yaşlarındadır.
Çoğu durumda doktorlar gençlerin neden bu duruma yakalandığını bilmiyor. Birkaç nadir gen bu duruma neden olabilir. Genetik bir neden söz konusu olduğunda ailesel Alzheimer hastalığı olarak bilinir.
Alzheimer hastalığı ve diğer demans türleri
Demans, bilişsel işlevlerin kaybını içeren bir dizi durum için kullanılan bir şemsiye terimdir.
Alzheimer hastalığı demansın en sık görülen türüdür. Beyinde oluşan plakları ve düğümleri içerir. Semptomlar yavaş yavaş başlar ve büyük olasılıkla bilişsel işlevlerde ve dil yeteneğinde bir azalmayı içerir.
Diğer demans türleri arasında Huntington hastalığı, Parkinson hastalığı ve Creutzfeldt-Jakob hastalığı yer alır. Bir kişi birden fazla demans türüne sahip olabilir.
Alzheimer Teşhisi
Alzheimer nedir sorusuna yanıt kapsamında Alzheimer teşhisi de önemli bir konudur. Alzheimer teşhisi konulabilmesi için kişinin hafıza kaybı, bilişsel gerileme veya günlük yaşamda işlevsellik yeteneğini etkileyen davranış değişiklikleri yaşıyor olması gerekir.
Arkadaşlar ve aile, demans belirtilerini kişinin kendisinden önce fark edebilir.
Alzheimer hastalığı için tek bir test yoktur. Doktor bu durumun varlığından şüphelenirse kişiye, bazen de ailesine veya bakıcılarına semptomlarını, deneyimlerini ve tıbbi geçmişini sorar.
Doktor ayrıca aşağıdaki testleri de yapabilir:
Kişinin düşünme ve hatırlama yeteneğini değerlendirmek için bilişsel ve hafıza testleri
Dengelerini, duyularını ve reflekslerini test etmek için nörolojik fonksiyon testleri
Kan veya idrar testleri
Beynin CT taraması veya MRI taraması
Genetik test
Bilişsel işlevi değerlendirmek için çeşitli değerlendirme araçları mevcuttur.
Bazı durumlarda demans belirtileri Huntington hastalığı gibi kalıtsal bir durumla ilişkili olabileceğinden genetik test uygun olabilir.
APOE e4 geninin bazı formları, Alzheimer hastalığına yakalanma olasılığının daha yüksek olmasıyla ilişkilidir.
İlgili genlerin erken test edilmesi, birisinin bu duruma sahip olma veya bu durumu geliştirme olasılığını gösterebilir. Ancak test tartışmalıdır ve sonuçlar tamamen güvenilir değildir.
Alzheimer Tedavisi
Alzheimer hastalığının bilinen bir tedavisi yoktur. Beyin hücrelerinin ölümünü tersine çevirmek mümkün değildir.
Ancak tedaviler semptomları hafifletebilir ve kişinin, ailesinin ve bakıcılarının yaşam kalitesini iyileştirebilir.
Aşağıdakiler demans bakımının önemli unsurlarıdır:
Alzheimer ile birlikte ortaya çıkan herhangi bir durumun etkili yönetimi
Aktiviteler ve günlük bakım programları
Destek gruplarının ve hizmetlerinin katılımı
Bilişsel semptomlara yönelik ilaçlar
Alzheimer hastalığı için hastalığı iyileştiren hiçbir ilaç mevcut değildir, ancak bazı seçenekler semptomları azaltabilir ve yaşam kalitesini iyileştirmeye yardımcı olabilir.
Kolinesteraz inhibitörleri adı verilen ilaçlar hafıza kaybı, kafa karışıklığı, düşünce süreçlerinde değişiklik ve muhakeme sorunları gibi bilişsel semptomları hafifletebilir. Beyindeki sinirsel iletişimi geliştirir ve bu semptomların ilerlemesini yavaşlatırlar.
Alzheimer hastalığının bu semptomlarını tedavi etmek için Gıda ve İlaç İdaresi (FDA) onayına sahip üç yaygın ilaç şunlardır:
Donepezil (Aricept), tüm aşamaları tedavi etmek için
Hafif-orta dereceli aşamaları tedavi etmek için galantamin (Razadyne)
Hafif-orta dereceli aşamaları tedavi etmek için rivastigmin (Exelon)
Memantin (Namenda) adı verilen başka bir ilacın orta ila şiddetli Alzheimer hastalığını tedavi etme onayı vardır. Memantin ve donepezil (Namzaric) kombinasyonu da mevcuttur.
Duygu ve davranış tedavileri
Alzheimer hastalığıyla bağlantılı duygusal ve davranışsal değişikliklerin yönetilmesi zor olabilir. İnsanlar giderek daha fazla sinirlilik, kaygı, depresyon, huzursuzluk, uyku sorunları ve diğer zorluklar yaşayabilir.
Bu değişikliklerin altında yatan nedenleri tedavi etmek faydalı olabilir. Bazıları ilaçların yan etkileri, diğer tıbbi durumlardan kaynaklanan rahatsızlıklar veya işitme veya görme sorunları olabilir.
Bu davranışları neyin tetiklediğini belirlemek ve bunlardan kaçınmak veya bunları değiştirmek, insanların değişikliklerle başa çıkmasına yardımcı olabilir.
Tetikleyiciler arasında değişen ortamlar, yeni bakıcılar veya banyo yapmasının ya da kıyafetlerini değiştirmesinin istenmesi yer alabilir.
Engelleri ortadan kaldırmak ve kişinin konforunu, güvenliğini ve iç huzurunu artırmak için ortamı değiştirmek çoğu zaman mümkündür.
Alzheimer Sebepleri
Tüm demans türleri gibi Alzheimer da beyin hücrelerinin ölümü nedeniyle gelişir. Bu nörodejeneratif bir durumdur, yani beyin hücresi ölümünün zamanla meydana geldiği anlamına gelir.
Alzheimer hastası bir kişinin beyin dokusunda giderek daha az sayıda sinir hücresi ve bağlantı bulunur ve sinir dokusu üzerinde plaklar ve düğümler olarak bilinen küçük birikintiler oluşur.
Ölen beyin hücreleri arasında plaklar gelişir. Beta-amiloid olarak bilinen bir proteinden yapılırlar. Bu arada sinir hücreleri içinde düğümler meydana gelir. Tau adı verilen başka bir proteinden yapılırlar.
Araştırmacılar bu değişikliklerin neden meydana geldiğini tam olarak bilmiyor. Çeşitli faktörler söz konusu olabilir.
Risk faktörleri
Alzheimer hastalığı için kaçınılmaz risk faktörleri şunlardır:
Yaşlanma
Ailede Alzheimer hastalığı öyküsü olması
Belirli genler
Alzheimer riskini artıran diğer faktörler arasında ciddi veya tekrarlanan travmatik beyin yaralanmaları ve toksik metaller, böcek ilaçları ve endüstriyel kimyasallar gibi bazı çevresel kirleticilere maruz kalma yer alır.
Alzheimer’ı önlemeye yardımcı olabilecek değiştirilebilir faktörler şunları içerir:
Düzenli egzersiz yapmak
Çeşitli ve sağlıklı bir diyetle beslenmek
Sağlıklı bir kardiyovasküler sistem
Kardiyovasküler hastalık, diyabet, obezite ve yüksek tansiyon riskini yönetmek
Beyni yaşam boyu aktif tutmak
Alzheimer Demans farkı nedir, nasıl ayrılır?
Kahve Telvesi Alzheimer ve Parkinson’u Önleyebilir mi?
Alzheimer Nedir? Uz. Dr. Aydan Tandoğan anlatıyor
