Beyindeki en yaygın nörodejeneratif hastalıklardan biri olan Alzheimer hafıza kaybı, zihinsel bulanıklık ve bilişsel işlevlerde bozulmaya yol açan karmaşık bir süreçtir. Son yıllarda yapılan birçok araştırma, hastalığın nedenlerini anlamaya ve etkili tedaviler geliştirmeye odaklandı. ABD’de Washington Üniversitesi ve Harvard Üniversitesi’nin öğretim hastanesi Brigham and Women’s Hospital’da yapılan yeni bir çalışma, beklenmedik bir çözümün kapılarını araladı: Xenon gazı.
Alzheimer tedavisinde Xenon gazı
Xenon, doğada bulunan altı asal gazdan (noble gases) biridir ve uzun yıllardır tıp alanında anestezi ve beyin travmalarında tedavi amacıyla kullanılıyor. Yeni yapılan bu çalışma ise xenonun Alzheimer hastalığının temel belirtilerini tersine çevirebileceğini gösteriyor.
Xenon beyin hücrelerini nasıl etkiliyor?
Alzheimer hastalarının beyinlerinde, beta-amiloid ve tau proteinlerinin birikmesi, sinir hücreleri arasındaki bağlantıların kaybı ve kronik inflamasyon gibi üç ana değişiklik gözlemlenir. Bu değişiklikler hastalığın ilerlemesine yol açar ve geri dönüşü zor olan bilişsel kayıplara neden olur.
Beyindeki bağışıklık hücreleri olan mikroglialar, zararlı proteinleri temizleyerek beyin sağlığını korumada kritik bir rol oynar. Ancak Alzheimer hastalığında bu hücreler aşırı aktive olarak kontrolsüz inflamasyon yaratır ve sağlıklı sinir hücrelerine zarar verir.
Yeni yapılan araştırmada bilim insanları, Alzheimer benzeri beyin değişiklikleri olan fareleri xenon gazına maruz bırakarak mikrogliaların aktivitesini inceledi. Xenon inhalasyonu, mikrogliaların Alzheimer ile ilişkili saldırgan aktif durumdan, daha düzenleyici ve koruyucu bir duruma geçmesini sağladı. Bu değişim sayesinde:
Beta-amiloid protein birikimleri küçüldü ve azaldı.
Beyindeki inflamasyon seviyeleri düştü.
Sinir hücreleri arasındaki bağlantılar güçlendi.
Beyindeki küçülme (atrofi) yavaşladı.
Bu etkiler, Alzheimer’ın ilerlemesini durdurabilecek yeni bir tedavi yöntemi olarak xenon gazının potansiyelini gözler önüne serdi.
Gelecek vaat eden klinik denemeler
Günümüzde Alzheimer tedavisi için onaylanan ilaçlar beyindeki amiloid birikimini azaltmayı hedefliyor ancak bu ilaçların etkisi sınırlı. Xenon ise doğrudan amiloidi hedef almak yerine, bağışıklık sisteminin tepkisini düzenleyerek hastalığın etkilerini hafifletiyor.
Araştırmacılar, 2025 yılı itibarıyla sağlıklı gönüllüler üzerinde klinik denemeler başlatmayı planlıyor. Eğer farelerde elde edilen olumlu sonuçlar insanlarda da gözlemlenirse, xenon inhalasyonu Alzheimer tedavisinde devrim yaratabilir.
Bu gelişme, Alzheimer’a karşı mücadelede yeni ve umut verici bir dönemin başlangıcı olabilir. Eğer başarılı olursa, xenon gazı sayesinde hastalığın ilerleyişini yavaşlatmak, hatta bazı semptomları tersine çevirmek mümkün hale gelebilir.
